Footnotes

Provenance
Private collection, Asia, acquired directly from the artist's family in the 1990s.
Acquired from the above by the present owner in the early 2000s.
Private collection, Asia.


SONATA OF THE FAIRYLAND: AN ENCHANTING LACQUER BY NGUYEN GIA TRI - NGÔ KIM-KHÔI

Beneath the alchemical fingers of Nguyen Gia Tri, Sonata of the Fairyland (60 x 80 cm), signed Ng. Tri awakens like a portal to an enchanted realm. This lacquer masterpiece embodies the genius of a visionary who transformed Vietnamese lacquer into an ode to timeless beauty—a treasure to honor in this centennial year of the École des Beaux-Arts de l'Indochine (EBAI).

A Living Painting, a Celestial Choreography
A deep, sacred red, fiery like sacred earth, envelops the canvas, streaked with warm browns and golden flashes evoking a mystical dawn. Within this frame, eight female silhouettes, draped in flowing áo dài like fairies or spirits, move in a silent choreography, their bodies weightless above a dreamscape garden. To the left, a fairy's fingers graze the strings of a đàn tì bà, vibrating invisible strings, as if her melody weaves the air around her; her notes, though soundless, resonates in the ether, caressing the contours of an unseen world. Another, seated beside her, hair cascading like a river of ink, contemplates a kneeling companion whose posture suggests an offering to nature—a humble, almost sacred gesture, as if laying a wish at the feet of a forest deity. On the right, three figures soar like the Three Graces, caught in a fluid movement; their intertwined arms evoke the breath of wind caressing bare branches, their áo dài floating like veils of mist. These branches, sketched with spiderweb delicacy and highlighted in gold, burst from the background like lightning in an abstract sky, adding poetic tension to the scene. Below, two fairies rest, their elongated bodies following the curve of an imaginary ground; one, lying on her side, seems to dream, while the other, half-raised, gazes at a distant horizon, her eyes lost in infinite contemplation. Golden foliage, scattered like fallen stars, punctuates the space with ethereal light, as if this garden were a fragment of the universe torn from the heavens.

"You came like a cloud, at the turn of a sigh, / Without reason, without season, just a breath to seize. / The mountain wind passed, caressing your gaze, / And in the air, your scent slipped, subtle and rare..." (Đinh Hùng)

Each figure, inlaid with white eggshell, reveals a cracked texture resembling a mosaic of broken porcelain. The finely drawn áo dài capture the timeless grace of Vietnamese women, their delicate folds seeming to ripple under an invisible breeze. This contrast between the fragility of the silhouettes and the richness of the red and gold background creates an illusion of life: these fairies, both present and evanescent, seem ready to vanish into the ether, leaving behind only a breath of magic. The red, vibrant like a beating heart, anchors the work in earthly warmth - a Vietnamese land steeped in memory -, while the gold, applied in subtle touches, evokes divine light, as if this garden existed on the edge of reality and imagination. Every detail—a floating lock of hair, a suspended gesture, a gold leaf shimmering under a ray of light—invites immersion into this universe, to lose oneself in its dreamlike meanders, where time fades to give way to infinite reverie.

A Hymn to Beauty, a Symbol of the Ephemeral
Sonata of the Fairyland is more than a lacquer painting; it is a celebration of femininity and the ephemeral, themes dear to Nguyen Gia Tri. These fairies, slender and elusive in their áo dài, embody the fragile beauty of Vietnam's spirit—a resilience expressed through softness. Their dance, their music, their repose—all evoke cosmic harmony, a fleeting moment where the mortal world and that of spirits meet. The fairy-tale setting, with its bare branches and golden foliage, suggests an eternal autumn, where beauty is born from melancholy—a autumn where the golden leaves, sealed in lacquer, will never fall. Through this work, Nguyen Gia Tri whispers an ancient truth: even in the ephemeral, there is an eternity to behold, an eternity where the grace of Vietnamese women, draped in their áo dài, becomes a universal song.

"Shoulder to shoulder, a roof of verses invites itself, / The moon in confidence, and the breeze visiting. / Happiness, in the distance, sketches a gentle glow, / A discreet smile that the evening reflected..." (Đinh Hùng)

The Art of Lacquer: a Patient Alchemy
Nguyen Gia Tri (1908–1993), trained at EBAI, revolutionized traditional lacquer by elevating it from decorative craft to pure expression medium. In Sonata of the Fairyland, he layers natural resin, each polished with monastic patience, to achieve a hypnotic depth where colours seem to dance. The process is a ritual: resin, extracted from the lacquer tree, is applied in thin layers, dried, then hand-polished with stones or charcoal to reveal a shimmering gloss. Gold, applied in delicate flakes, acts as a mirror of light, capturing reflections that bring the scene to life—a gleam that seems to pulse, as if the work breathes. Eggshells, inlaid with goldsmith precision, create a tactile texture: each crack is a trace of time, each fragment an echo of human fragility, as if Nguyen Gia Tri wished to capture the soul of the fairies in a material as delicate as they are. This technique, inherited from Vietnamese artisans but sublimated by Nguyen Gia Tri, demands weeks or even months to reach such perfection—a perfection where the lacquer surface becomes a mirror of the soul, reflecting both light and history. Each lacquer layer, each gold flake, each piece of eggshell tells a story—that of an artist who knew how to transform matter into poetry.

On this centenary of EBAI, Sonata of the Fairyland deserves to be celebrated—through an animation, an exhibition, or an immersive experience allowing the public to travel into its fairy universe, so it may continue to illuminate future generations.
_______________________________________________________________________________

NHẠC KHÚC VƯỜN TIÊN : BỨC SƠN MÀI MÊ HOẶC CỦA NGUYỄN GIA TRÍ - NGÔ KIM-KHÔI

Dưới bàn tay huyền diệu của Nguyễn Gia Trí, Nhạc Khúc Vườn Tiên (60 x 80 cm), ký tên Ng. Trí, bừng sáng như một cánh cổng dẫn lối vào cõi thần tiên. Bức sơn mài này là minh chứng cho tài năng thiên bẩm của người nghệ sĩ đã nâng tầm sơn mài Việt Nam thành một khúc tụng ca cho vẻ đẹp vĩnh cửu, một báu vật đáng được tôn vinh trong dịp kỷ niệm 100 năm Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương.

Một bức tranh sống động, vũ khúc giữa tầng mây
Bao phủ mặt tranh là màu son đỏ thắm, nồng nàn tựa lòng đất thiêng, điểm xuyết bởi những đường vân nâu ấm và ánh vàng rực rỡ gợi lên ánh bình minh huyền bí. Trong khung cảnh ấy, tám bóng hình thiếu nữ thướt tha trong tà áo dài – tựa những nàng tiên hay linh hồn giữa cõi mộng – uyển chuyển trong một vũ khúc thầm lặng, thân hình nhẹ tựa làn gió, như lơ lửng trong một khu vườn siêu thực.

Bên trái, một thiếu nữ khẽ đặt tay trên cây đàn tỳ bà, rung lên những sợi dây vô hình như thể âm thanh đang dệt nên không gian quanh nàng. Gần đó, một người ngồi thẫn thờ, suối tóc đen dài tựa dòng mực chảy, đắm mình trong ánh nhìn hướng về người bạn đang quỳ – dáng vẻ như dâng lên một lời nguyện cho thiên nhiên. Phía bên phải, ba hình dáng hòa quyện như ba nữ thần Ân Điển, cuốn theo một chuyển động nhẹ nhàng uyển chuyển, cánh tay vươn ra như làn gió mượt mà chạm vào những cành khô. Những cành ấy, mỏng manh như tơ nhện, được vẽ bằng nét bút thanh thoát và điểm xuyết ánh vàng, hiện lên từ nền tranh tựa tia chớp giữa bầu trời trừu tượng, tạo nên khung cảnh đầy thi vị.

Phía dưới, hai nàng thiếu nữ an nhiên nằm nghỉ, thân thể mềm mại dường như ôm lấy đường cong của mặt đất. Trên giường cỏ, những chiếc lá vàng rơi rải rác tựa những vì sao lạc, thắp sáng không gian bằng ánh sáng mờ ảo mộng mơ.

"Em đến như mây, chẳng đợi kỳ / Hương ngàn gió núi động hàng mi / Tâm tư khép mở đôi tà áo / Hò hẹn lâu rồi - Em nói đi!" (Đinh Hùng)

Mỗi bóng hình, được khảm bằng vỏ trứng, hiện lên với kết cấu rạn vỡ tựa gốm sứ tan, tạo nên sự tương phản giữa vẻ dịu dàng của nhân vật và nền đỏ-vàng rực rỡ. Sự đối lập ấy mang đến một ảo ảnh sống động: những nàng thiếu nữ như sắp tan vào cõi hư không, chỉ để lại một làn hơi kỳ diệu. Sắc đỏ rung lên như nhịp tim, neo giữ tác phẩm trong hơi ấm trần gian, còn ánh vàng, điểm xuyết nhẹ nhàng, tựa ánh sáng thiêng liêng – khiến khu vườn ấy như hiện hữu ở lằn ranh giữa thực tại và mộng tưởng. Từng chi tiết, một sợi tóc lơ lửng, một cử chỉ ngưng đọng, một chiếc lá vàng lấp lánh dưới tia sáng, đều như lời mời gọi bước vào giấc mộng, nơi thời gian ngừng trôi và tâm hồn thả mình trong dòng suy tưởng vô tận.

Khúc tụng ca vẻ đẹp – Biểu tượng của cái thoáng qua
Nhạc Khúc Vườn Tiên không chỉ là một bức sơn mài, mà là một khúc tụng ca dành cho nét dịu dàng nữ tính và cái đẹp thoáng qua, những chủ đề Nguyễn Gia Trí luôn trân quý. Những nàng thiếu nữ ấy, uyển chuyển và khó nắm bắt trong tà áo dài, là hiện thân vẻ đẹp tinh khôi của thiên nhiên và tâm hồn Việt, một dân tộc kiên cường trong nét dịu dàng. Điệu múa, tiếng nhạc, phút thảnh thơi..., tất cả hòa quyện trong một nhịp điệu vũ trụ, ghi lại khoảnh khắc linh thiêng nơi nhân gian gặp gỡ cõi thần tiên.

Khung cảnh thần thoại, với cành cây trụi lá và vòm lá vàng vĩnh viễn nằm trong mùa thu, gợi lên nỗi hoài niệm dịu dàng. Qua tác phẩm, Nguyễn Gia Tríthì thầm một chân lý cổ xưa: trong cái thoáng qua, luôn ẩn chứa một cõi vĩnh hằng để chiêm nghiệm.

"Vai kề một mái thơ phong nguyệt, / Hạnh phúc xa xa mỉm miệng cười..." (Đinh Hùng)

Nghệ thuật sơn mài – Phép thuật của sự kiên nhẫn
Nguyễn Gia Trí (1908-1993), xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, đã cách mạng hóa sơn mài truyền thống, đưa nó vượt khỏi giới hạn của một nghề thủ công trang trí để trở thành phương tiện biểu đạt nghệ thuật thuần túy. Trong Nhạc Khúc Vườn Tiên, ông phủ lên từng lớp sơn ta tự nhiên, mỗi lớp được mài nhẵn với sự kiên nhẫn khổ hạnh, tạo nên chiều sâu mê hoặc, nơi sắc màu dường như sống động từ phía bên trong.

Quy trình sáng tác tựa một nghi lễ tĩnh lặng: nhựa sơn được khai thác từ cây sơn, phủ lên từng lớp mỏng, để khô rồi mài thủ công bằng đá mịn hoặc than hoạt – cho đến khi bề mặt ánh lên như gương. Vàng được điểm xuyết tinh tế, trở thành những tấm gương ánh sáng phản chiếu sinh khí cho toàn cảnh – ánh sáng ấy lung linh như nhịp thở của bức tranh. Vỏ trứng, được khảm với độ chính xác của người thợ kim hoàn, tạo nên kết cấu xúc giác: mỗi vết rạn là dấu vết của thời gian, mỗi mảnh vỡ là lời nhắc về sự tinh khôi của kiếp người – như thể Nguyễn Gia Trímuốn lưu giữ linh hồn những nàng thiếu nữ trong chất liệu dường như cũng trở thành dịu dàng như chính họ.
Kỹ thuật ấy – kế thừa từ bàn tay nghệ nhân Việt xưa, nhưng được Nguyễn Gia Trí nâng lên tầm nghệ thuật thuần khiết – đòi hỏi nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng để đạt đến độ hoàn mỹ. Một sự hoàn mỹ mà ở đó, bề mặt sơn mài không chỉ là vật chất, mà trở thành tấm gương phản chiếu tâm hồn: nơi ánh sáng, thời gian và cảm xúc giao thoa. Mỗi lớp sơn, mỗi vệt vàng, mỗi mảnh vỏ trứng..., là một câu chuyện, câu chuyện về người nghệ sĩ đã hóa vật chất thành thi ca.

Tôn vinh một di sản bất tử
Trong dịp kỷ niệm 100 năm Trường Mỹ thuật Đông Dương, Nhạc Khúc Vườn Tiên xứng đáng được lan tỏa – qua triển lãm, hoạt họa, hay trải nghiệm tương tác đa phương tiện – để công chúng có thể bước vào thế giới thần tiên của Nguyễn Gia Trí, và để ánh sáng từ tác phẩm ấy mãi soi đường cho các thế hệ mai sau.
_______________________________________________________________________________

SONATE DU PAYS DES FÉES : UNE LAQUE ENCHANTERESSE DE NGUYEN GIA TRI - NGÔ KIM-KHÔI

Sous les doigts alchimiques de Nguyen Gia Tri, Sonate du pays des fées (60 x 80 cm), signé Ng. Tri, s'éveille comme un portail vers un monde enchanté. Cette laque incarne le génie d'un maître qui a métamorphosé la laque vietnamienne en une ode à la beauté intemporelle, un trésor à célébrer en ce centenaire de l'École des Beaux-Arts de l'Indochine (EBAI).

Un tableau vivant, une chorégraphie céleste
Un rouge profond, ardent comme une terre sacrée, enveloppe la toile, strié de bruns chauds et d'éclats dorés qui évoquent une aube mystique. Dans cet écrin, huit silhouettes féminines, gracieuses dans leurs áo dài tels des fées ou des esprits, dansent une chorégraphie silencieuse, leurs corps légers semblant flotter au-dessus d'un jardin de rêve. À gauche, une fée, les doigts posés sur un đàn tì bà, fait vibrer des cordes invisibles, comme si sa mélodie tissait l'air autour d'elle ; ses notes, bien que muettes, semblent résonner dans l'éther, caressant les contours d'un monde invisible. Une autre, assise à ses côtés, les cheveux cascadant comme une rivière d'encre, contemple une compagne agenouillée, dont la posture évoque une offrande à la nature – un geste humble, presque sacré, comme si elle déposait un vœu aux pieds d'une divinité forestière. À droite, trois figures s'élancent telles les Trois Grâces, emportées dans un mouvement fluide ; leurs bras entrelacés évoquent le souffle du vent caressant les branches nues, leurs áo dài flottant comme des voiles de brume. Ces branches, esquissées avec une délicatesse arachnéenne et rehaussées d'or, jaillissent du fond comme des éclairs dans un ciel abstrait, ajoutant une tension poétique à la scène. En bas, deux fées reposent, leurs corps allongés épousant la courbe d'un sol imaginaire ; l'une, étendue sur le flanc, semble rêver, tandis que l'autre, à moitié redressée, fixe un horizon lointain, ses yeux perdus dans une contemplation infinie. Des feuillages dorés, éparpillés comme des étoiles tombées, ponctuent l'espace d'une lumière éthérée, comme si ce jardin était un fragment d'univers arraché aux cieux.

« Tu vins comme un nuage, au détour d'un soupir, / Sans raison, sans saison, juste un souffle à saisir. / Le vent des monts passait, caressant ton regard, / Et dans l'air, ton parfum glissait, subtil et rare... » (Đinh Hùng)

Chaque figure, incrustée de coquilles d'œuf blanches, révèle une texture craquelée, semblable à une mosaïque de porcelaine brisée. Les áo dài, finement dessinés, capturent la grâce intemporelle des femmes vietnamiennes, leurs plis délicats semblant onduler sous une brise invisible. Ce contraste entre la fragilité des silhouettes et la richesse du fond rouge et or crée une illusion de vie : ces fées, à la fois présentes et évanescentes, semblent prêtes à s'évanouir dans l'éther, ne laissant derrière elles qu'un souffle de magie. Le rouge, vibrant comme un cœur battant, ancre l'œuvre dans une chaleur terrestre - une terre vietnamienne gorgée de mémoire -, tandis que l'or, appliqué en touches subtiles, évoque une lumière divine, comme si ce jardin existait à la lisière du réel et de l'imaginaire. Chaque détail – une mèche de cheveux flottante, un geste suspendu, une feuille d'or scintillant sous un rai de lumière – invite à plonger dans cet univers, à se perdre dans ses méandres oniriques, où le temps s'efface pour laisser place à une rêverie infinie.

Un hymne à la beauté, un symbole de l'éphémère
Sonate du pays des fées est plus qu'une laque ; c'est une célébration de la féminité et de l'éphémère, des thèmes chers à Nguyen Gia Tri. Ces fées, graciles et insaisissables dans leurs áo dài, incarnent la beauté fragile de la nature et de l'esprit vietnamien, un peuple dont la résilience s'exprime dans la douceur. Leur danse, leur musique, leur repos, tout évoque une harmonie cosmique, un instant capturé où le monde des mortels et celui des esprits se rencontrent. L'environnement féerique, avec ses branches nues et ses feuillages dorés, suggère un automne éternel, où la beauté naît de la mélancolie – un automne où les feuilles d'or, figées dans la laque, ne tomberont jamais. Nguyen Gia Tri, à travers cette œuvre, nous murmure une vérité ancienne : même dans l'éphémère, il y a une éternité à contempler, une éternité où la grâce des femmes vietnamiennes, drapées dans leurs áo dài, devient un chant universel.

« Épaule contre épaule, un toit de vers s'invite, / La lune en confidence, et la brise en visite. / Le bonheur, au lointain, esquisse un doux éclat, / Un sourire discret que le soir refléta... » (Đinh Hùng)

L'art de la laque : une alchimie patiente
Nguyen Gia Tri (1908-1993), formé à l'EBAI, a révolutionné la laque traditionnelle en la faisant passer d'un artisanat décoratif à un médium d'expression pure. Dans Sonate du pays des fées, il superpose des couches de résine naturelle, chacune polie avec une patience monastique, jusqu'à obtenir une profondeur hypnotique où les couleurs semblent danser. Le processus est un rituel : la résine, extraite de l'arbre à laque, est appliquée en fines couches, séchée, puis polie à la main avec des pierres ou du charbon pour révéler une brillance miroitante. L'or, appliqué en éclats délicats, agit comme un miroir de lumière, capturant des reflets qui donnent vie à la scène – un éclat qui semble pulser, comme si l'œuvre respirait. Les coquilles d'œuf, incrustées avec une précision d'orfèvre, créent une texture tactile : chaque craquelure est une trace du temps, chaque fragment un écho de la fragilité humaine, comme si Nguyen Gia Tri avait voulu capturer l'âme des fées dans une matière aussi délicate qu'elles. Cette technique, héritée des artisans vietnamiens mais sublimée par Nguyen Gia Tri, demande des semaines, voire des mois, pour atteindre une telle perfection – une perfection où la surface de la laque devient un miroir de l'âme, reflétant à la fois la lumière et l'histoire. Chaque couche de laque, chaque éclat d'or, chaque morceau de coquille raconte une histoire – celle d'un artiste qui a su transformer la matière en poésie.

En ce centenaire de l'EBAI, Sonate du pays des fées mérite d'être célébré – par une animation, une exposition, ou une expérience immersive qui permette au public de voyager dans son univers féerique, afin qu'il continue d'illuminer les générations futures.