Footnotes

Provenance
Private collection, France.

The work has been authenticated by Yannick Vu-Jakober, daughter of Vu Cao Dam. According to her, the frame may have been made by the artist.


THE SILENCE OF THE BODY - NGÔ KIM-KHÔI

Posed in the muted half-light of a dream, the female body painted by Vu Cao Dam in 1941 seems to curl up outside time, between evanescence and matter. On fine silk, delicately imprinted with ink and powdery colours, the Vietnamese painter composes a hymn to the silence of the nude - a silent but vibrant song, nourished both by Far Eastern tradition and by the French modernity that the artist had been working with for nearly a decade in Paris.

The model, seated with her arms folded over her forehead in a gesture of abandoned modesty, appears to be asleep in her own flesh. The face, lightly touched, almost blurred, seems to merge with the dark hair, which is itself lost in a cameo of blues and deep blacks. The body, meanwhile, stands out with an almost unreal softness, sculpted by highlights of pale yellow, milky ochre and a few ashen shadows.

As an ancient Vietnamese proverb says: 'Silence is the word of the soul'.

And here, it is indeed the soul of the model, and perhaps also that of the painter, that we can make out beneath the transparencies of the silk. The left breast, marked in a discreet red and contained in a supple calligraphic line, draws the eye like a breathing point in this suspended composition.

The dynamic, flowing silk absorbs the ink with trembling capillarity.
This technical choice is not insignificant: it evokes the art of Asian brush painting, but in a Westernized variation. The ink spreads like a diffuse thought, permeating the fabric without any harshness. The touches of colour, applied with an almost musical freedom, form a living frame around the body, both crushed by silence and filled with intimacy.

An ancient verse by the poet Hồ Xuân Hương, free and sensual, might whisper in echo to this painting: 'My body is both white and round, / tossed about by the ups and downs of fate'.

Therein lies the grace of Vu Cao Dam's model: in this oscillation between carnal presence and poetic erasure. We don't know whether we are witnessing the awakening or disappearance of the subject, as so much of the background is absorbing, caressing and sometimes erasing.

In this work, Vu Cao Dam combines the extreme refinement of oriental brushwork with the intimate sensuality of modern nudes. The frame, which, according to his daughter Yannick Vu-Jakober, was made by Vu Cao Dam himself, gives the work the precious unity of a complete object, thought through to the last detail.

This Nude is not merely the image of a body: it is an echo chamber for skin-deep sensitivity, a place of retreat where the human figure becomes a territory of painting. Should you lend an ear, you might almost hear—faint and distant—the timeless sigh of sheer silks, and closer still, the quiet caress of a brush upon silence.
_______________________________________________________________________________

SỰ TĨNH LẶNG CỦA TẤM THÂN NGÀ NGỌC - NGÔ KIM-KHÔI

Trong một thoáng mộng miên man, hình thể người phụ nữ trong tranh lụa của Vũ Cao Đàm (1941) hiện lên như từ một cõi khác, giữa hữu hình và hư ảnh. Trên mặt lụa mỏng manh, những vệt mực và màu loang nhẹ nhàng như hơi thở, họa sĩ người Việt vẽ nên một khúc ca thầm lặng dành cho tấm thân ngà ngọc – một tấm thân không nói mà như đang kể, mang trong mình đồng thời truyền thống Á Đông và nhịp sống hiện đại của Paris, nơi ông sinh sống từ gần một thập kỷ trước.

Người mẫu trong tranh ngồi nghiêng, tay trái che nửa gương mặt trong tư thế ngập ngừng, vừa e ấp vừa buông lơi. Gương mặt thấp thoáng, mái tóc đen hòa lẫn trong nền màu xanh than và đen sâu thẳm, như tan biến vào bóng tối dịu dàng. Dáng ngọc hiện ra trong ánh sáng dịu nhẹ, những đường cong thoảng nét vàng nhạt, phơn phớt hồng, điểm chút xám khói, mang lại cảm giác vừa trần thế, vừa phiêu diêu.

Có câu tục ngữ Việt : "Tĩnh lặng là tiếng nói của tâm hồn".

Và trong bức tranh này, ta thấy tâm hồn hiển lộ qua từng nét yên tĩnh của tấm thân ngà ngọc, như thể chính sự im lặng ấy mới là nơi trú ẩn đích thực của con người.

Trên ngực trái, điểm son nhỏ như hạt lựu, được bao bọc bằng một nét cong mềm mại, là nơi thu hút ánh nhìn hướng tới, khẽ dừng lại, như một nhịp thở giữa dòng tranh thinh lặng. Những khoảng không gian cô đọng mơ hồ quanh thân ngọc – nền tranh tung hoành bằng cọ lớn, thô mà nhã nhặn – càng làm nổi bật sự tĩnh tâm của dáng người.

Chọn vẽ trên lụa là một quyết định đầy tinh tế. Chất lụa hút mực nhẹ như hớp nước, khiến cho từng nét vẽ thẩm thấu vào không gian tranh với một sự nhuần nhuyễn, không sắc cạnh. Màu sắc được thả vào như âm thanh trong một khúc nhạc, không gắt gỏng, không rực rỡ, mà rung nhẹ như tơ trời.

Ta chợt nhớ đến những câu thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương, vừa uyển chuyển vừa thẳng thắn: "Thân em vừa trắng lại vừa tròn / Bảy nổi ba chìm với nước non".

Người mẫu trong tranh cũng chính là hiện thân của một vẻ đẹp đang chòng chành giữa hiện hữu và tan biến. Ta không biết đó là giây phút vừa tỉnh giấc hay chuẩn bị chìm sâu, bởi nền tranh như đang nuốt dần dáng người, trong khi tấm thân vẫn hiện rõ, nguyên vẹn.

Vũ Cao Đàm đã tạo nên một khoảnh khắc vĩnh cửu nơi nét bút phương Đông gặp gỡ cảm quan phương Tây. Bức tranh – theo lời con gái ông, bà Yannick Vu-Jakober – có thể còn được chính ông đóng khung, cho thấy một tinh thần nghệ sĩ toàn vẹn, từ ý niệm đến vật thể.

Bức Khỏa thân này không đơn thuần là một hình thể. Nó là một cõi trú, nơi họa sĩ tìm thấy sự thinh lặng cuối cùng của tâm hồn, qua hơi thở, qua da thịt, qua từng thớ lụa mềm. Và nếu ta lắng tai nghe, có lẽ ta sẽ nghe thấy, rất khẽ, tiếng thở xưa của lụa trong veo, và nhịp run rẩy của cây cọ đang lướt qua tấm thân ngà ngọc ấy, như lướt qua một khúc trầm ca của cõi người.
_______________________________________________________________________________

LE SILENCE DU CORPS - NGÔ KIM-KHÔI

Posé dans la pénombre sourde d'un rêve, le corps féminin peint par Vu Cao Dam en 1941 semble se lover hors du temps, entre évanescence et matière. Sur une soie fine, délicatement imprégnée d'encre et de couleurs poudrées, le peintre vietnamien compose un hymne au silence du nu - un chant muet mais vibrant, nourri à la fois par la tradition extrême-orientale et par la modernité française que l'artiste côtoyait alors depuis près d'une décennie à Paris.

Le modèle, assis, bras replié sur le front dans un geste de pudeur abandonnée, paraît endormi dans sa propre chair. Le visage effleuré, presque estompé, semble se fondre avec la chevelure sombre, elle-même perdue dans un camaïeu de bleus et de noirs profonds. Le corps, quant à lui, se détache avec une douceur presque irréelle, sculpté par des rehauts de jaune pâle, des ocres laiteux, et quelques ombres cendrées.

Comme le dit un ancien proverbe vietnamien : « Le silence est la parole de l'âme».

Et ici, c'est bien l'âme du modèle, et peut-être aussi celle du peintre, que l'on croit deviner sous les transparences de la soie. Le sein gauche, marqué d'un rouge discret et contenu dans une ligne calligraphique souple, attire le regard comme un point de respiration dans cette composition suspendue.

La soie, support vivant et mouvant, absorbe l'encre avec une capillarité tremblante. Ce choix technique n'est pas anodin : il rappelle l'art du lavis asiatique, mais dans une déclinaison occidentalisée. L'encre s'y répand comme une pensée diffuse, imprégnant le tissu sans l'agresser. Les touches de couleur, posées avec une liberté quasi musicale, forment un écrin vibrant autour du corps, à la fois écrasé de silence et chargé d'intimité.

Un vers ancien du poète Hồ Xuân Hương, libre et sensuel, pourrait murmurer en écho à ce tableau : « Mon corps est à la fois blanc et rond, / ballotté par les hauts et les bas du destin».

Là réside la grâce du modèle de Vu Cao Dam : dans cette oscillation entre présence charnelle et effacement poétique. On ne sait si l'on assiste à l'éveil ou à la disparition du sujet — tant le fond absorbe, caresse, parfois efface.

Vu Cao Dam signe ici une œuvre où se marient le raffinement extrême du trait oriental et la sensualité intériorisée des nus modernes. Le cadre, que l'on suppose façonné de ses mains selon le témoignage de sa fille Yannick Vu-Jakober, achève de conférer à l'œuvre cette unité précieuse d'objet total, pensé dans ses moindres replis.

Ce Nude n'est pas seulement l'image d'un corps : c'est une chambre d'écho pour une sensibilité à fleur de peau, un lieu de repli où la figure humaine devient territoire de peinture. Et si l'on y prête l'oreille, on croirait entendre, en sourdine, le souffle ancien des soies limpides et celui, plus intime, d'un pinceau qui effleure le silence.